مقدمه
روشهای سنتی تأمین مالی
پرداخت نقد
اعتبارات اسنادی
فرایند تأمین مالی اعتبار اسنادی در مرحله گشایش در صادرات
فرایند تأمین مالی اعتبار اسنادی از نظر ارسال کالا در صادرات
برات وصولی
فرایند تأمین مالی برات وصولی در صادرات
حساب باز
فرایند تأمین مالی حساب باز در صادرات
اهمیت استفاده از روشهای نوین تأمین مالی
تأمین مالی ساختاریافته
انواع مختلف روشهای تأمین مالی ساختار یافته
مزایای استفاده از روشهای تأمین مالی ساختار یافته
معرفی تعدادی از مهمترین ابزارهای نوین تأمین مالی
روش تبدیل به اوراق بهادار
فرآیند تبدیل به اوراق بهادار
نتایج فرآیند تبدیل به اوراق بهادار
روش تأمین مالی پروژهای
تأمین منابع مالی مورد نیاز پروژه
قراردادهای پروژه
مزایای تأمین مالی پروژهای
فاکتورینگ یا تأمین مالی از طریق تنزیل موقت
طرفهای درگیر در انجام مکانیسم فاکتورینگ
پوشش خطر در فاکتورینگ
زمینه های کاربردی فاکتورینگ
فاکتورینگ بین المللی
فاکتورینگ صادراتی مستقیم
فاکتورینگ وارداتی مستقیم
فورفیتینگ یا خرید قطعی دین
نحوه تضمین پرداخت در فورفیتینگ
انعقاد قرارداد فورفیتینگ
تعیین طرفهای معامله
پیشنهاد اولیه
اطلاعات لازم برای پیشنهاد قطعی
دریافت و بررسی اسناد
هزینهها در فورفیتینگ
نتیجه گیری
مقدمه
گسترش و پیچیدگی روزافزون مسائل تأمین مالی و همچنین معرفی ابزارهای جدید تأمین مالی در سطح بینالمللی باعث شدهاست که سیستم مالی در راستای تحقق اهداف کلان خود نیازمند معرفی ابزارهای جدید شود.
استفاده از ابزارهای تأمین مالی و ارائه خدمات اعتباری به صادرکنندگان یک محور و راهکار اساسی برای توسعه ظرفیتهای صادرات است.
از جمله ابزارهای جدید تأمین مالی میتوان به تأمین مالی ساختار یافته اشاره کرد. تأمین مالی ساختاریافته حوزهی پیشرفتهای از صنعت تأمین مالی است که از طریق طراحی روشهای تأمین مالی نسبتاً پیچیده و با کاربرد اوراق و ابزارهای مالی خاص، نیازهای مالی سرمایهگذاران را تأمین میکند.
در این مقاله پس از مروری بر روشهای تأمین مالی سنتی، به تبیین ساختار و مزایای روشهای تأمین مالی ساختاریافته خواهیم پرداخت و پس از آن تعدادی از روشهای نوین تأمین مالی را مورد تشریح قرار خواهیم داد.
روشهای سنتی تأمین مالی
برخی از روشهای سنتی تأمین مالی عبارتند از :
پرداخت نقد
اعتبارات اسنادی
برات وصولی
حساب باز
پرداخت نقد
در این روش صادرکننده میتواند از پذیرش هرگونه ریسک اعتباری اجتناب کند چراکه پرداختها قبل از انتقال مالکیت کالا دریافت میشود. پرداخت از طریق حواله و کارتهای اعتباری معمولترین ابزار پرداخت در این روش به شمار میرود. روش مذکور به دلیل نیاز به وجوه نقد، مشکلاتی را در زمینه جریان وجوه نقد برای خریدار ایجاد مینماید لذا در میان روشهای موجود از کمترین جذابیت برای خریدار برخوردار میباشد. ممکن است پرداخت نقد به عنوان پیششرطی جهت ارسال کالا برای خریدار خارجی تعیین شده باشد. بنابراین صادرکنندگانی که تنها این روش پرداخت را به خریدار پیشنهاد مینمایند بخش بزرگی از بازار رقابت را از دست خواهند داد.
اعتبارات اسنادی
این روش به عنوان یکی از ابزارهای ایمن پرداخت در تجارت بینالملل محسوب میشود. در این روش بانک جانب خریدار نقدا پرداخت مبلغ قرارداد را به فروشنده در قبال انجام شرایط و ارائه تمامی مستندات مورد نیاز میپذیرد. در قبال انجام این پرداخت نیز خریدار مبلغ مذکور را به بانک خود میپردازد. در این روش خریدار کالای خود را با همان کیفیت و تعداد درخواستی دریافت نموده و فروشنده نیز در قبال تحویل کالای خود به شرکت حملکننده مبلغ کالا را دریافت خواهد نمود. اعتبار اسنادی زمانی مناسب است که امکان کسب اطلاعات اعتباری قابل اتکا در خصوص رفتار و سابقه اعتباری خریدار خارجی وجود نداشته باشد اما اهلیت اعتباری بانک خارجی خریدار محرز میباشد. با این روش خریدار مطمئن میشود که پرداخت در صورت حمل یا تحویل کالا طبق شرایط صورت میپذیرد.
برات وصولی
معاملهای است که بوسیله آن صادرکننده وصول یک پرداخت را به بانک واگذارنده (بانک صادرکننده) واگذار مینماید. در این فرایند بانک واگذارنده اسناد را همراه با دستور پرداخت به یک بانک وصول کننده (بانک واردکننده) ارسال مینماید. وجوه از خریدار دریافت و از طریق بانکهای واسط به صادرکننده در قبال دریافت اسناد مورد نظر ارائه میشود. این روش متضمن بهرهگیری از یک برات میباشد که واردکننده را مجاب به پرداخت مبلغ اولیه به صورت نقد (D/P) یا در زمانی مشخص در آینده (D/A) مینماید. برات دستورالعملهایی را که در آن مستندات مورد نیاز جهت انتقال کالا لازم است را فهرست میکند. اگر چه بانکها به عنوان تسهیل کننده فرایند برای مشتریان خود در قالب وصول، عمل میکنند، وصول اسناد موجب ایجاد هیچگونه فرایند اصلاح و مراجعه محدود در زمان عدمپرداخت نمیشود و ارزانتر از اعتبار اسنادی میباشد.
حساب باز
یک معامله حساب باز به این معناست که کالاها قبل از اینکه موعد پرداخت آنها برسد ظرف مدت ۳۰ تا ۹۰ روز حمل و تحویل خریدار شود. لذا این روش بهترین و جذابترین روش برای خریدار خارجی از جهت مدیریت جریان وجوه نقد و هزینههای مربوطه بوده و پرریسکترین روش برای فروشنده محسوب میشود. به دلیل وجود رقابت زیاد در بازار صادراتی، خریداران فروشندگان را ملزم به ارائه حساب باز مینمایند چرا که ارائه شرایط اعتباری از جانب فروشنده به خریدار در قالب این روش نیز در خارج از کشور معمول و مرسوم میباشد بنابراین صادرکنندگانی که اعتبار لازم را در این روش به خریدار ارائه ندهند، در بازار رقابتی زیان خواهند دید. بهرهگیری از تکنیکهای تامین مالی تجاری از جمله بیمه اعتباری صادراتی صادرکننده را قادر میسازد تا در بازار رقابتی جهانی ریسک عدمپرداخت خریدار خارجی را پوشش داده و مدیریت نماید.
اهمیت استفاده از روشهای نوین تأمین مالی
اهمیت روز افزون توسعه صادرات موجب گردیده که کشورها ضمن ایجاد نهادها و سازمانهای تخصصی مورد نیاز برای حمایت از صادرات، استفاده از ابزارها و مکانیزمهای نوین تأمین مالی توسط شبکه بانکی را نیز در دستور کار برنامه اقتصادی خود دهند. از حوزههای پیشرفته تأمین مالی میتوان به تأمین مالی ساختاریافته اشاره کرد که از طریق طراحی روشهای تأمین مالی نسبتاً پیچیده و با کاربرد اوراق و ابزارهای مالی خاص، نیازهای مالی سرمایهگذاران را تأمین میکند. در ادامه مقاله مروری بر انواع روشهای تأمین مالی ساختار یافته و ویژگیهای این نوع ساختارها و مزایای استفاده از آنها خواهیم داشت و سپس چهار ابزار نوین تأمین مالی را تشریح خواهیم نمود.
تأمین مالی ساختاریافته
تأمین مالی ساختار یافته طیف گسترده و متنوعی از روشهای مختلف را در بر میگیرد لیکن سه مورد زیر را میتوان ویژگیهای اساسی روشهای مذکور دانست:
مجموعهای از داراییها در قالب یک پورتفوی جمعآوری میشود.
تعهداتی که توسط داراییها پشتیبانی میشوند در مقرهای سرمایهگذاری ردهبندی شده تعریف میشوند.
با تشکیل یک نهاد قانونی مقاصد خاص با عمر محدود، ریسک اعتباری مجموعه داراییها از ریسک اعتباری تعهدگر اولیه منفک و در محدوده فعالیت مالی تعریفشده تمرکز مییابد.
انواع مختلف روشهای تأمین مالی ساختار یافته
تأمین مالی دریافتنیها
تبدیل به اوراق بهادار نمودن
تأمین مالی خرید سهام
تأمین مالی کسب مالکیت
تأمین مالی دارایی
لیزینگ
تأمین مالی پروژهای
همان طور که ملاحظه میشود؛ تنوع زیادی در نوع و روش استفاده از این ابزارها وجود دارد، ضمن اینکه پیچیدگی زیادی هم در طراحی و ارائه آنها موجود است. طراحی یک ابزار مناسب برای هر مقصود خاص امری است که توسط مهندسان مالی صورت میگیرد. در پارهای از اوقات هزینه طراحی یک ابزار تأمین مالی ساختاریافته قابل توجه است به نحوی که مثلاً در مورد تأمین مالی پروژهای این رقم گاه تا ۵ درصد سرمایه اولیه طرح میرسد.
مزایای استفاده از روشهای تأمین مالی ساختار یافته
این نوع قراردادها معمولاً برای دورههای زمانی بلند مناسبتر هستند.
با تشکیل نهادهای مقاصد خاص (Special Purpose Entity) نظیر شرکت پروژه امکان محدودسازی ریسک و جداشدن پروژه از ساختار مالی پیمانکار ایجاد میشود. این گونه نهادها در مرکز فعالیت پروژه قرار دارند و وظیفه مدیریت، اجرا، جمع آوری درآمدهای پروژه و بازپرداخت بدهیهای آن را در یک ساختار مدیریتی و تشکیلاتی مستقل از سرمایهگذاران و وامدهندگان به پروژه را بر عهده دارند.
بسیاری از ریسکهای پروژه در قالب قراردادها و تضامین ساختاریافته پوشش داده میشود.
امکان استفاده از اهرم بدهی با نسبتهای بدهی به سرمایه بالا وجود دارد.
قراردادها، امتیازات، بهره مالکانه و یا حقوق مالکیتی منابع طبیعی متعلق به پروژه میتواند به عنوان وثایق پذیرفته شود.